Thăm khu di tích lịch sử Ấp Bắc (Cai Lậy - Tiền Giang)

Khu di tích lịch sử quốc gia Ấp Bắc thuộc xã Tân Phú (huyện Cai Lậy-Tiền Giang) cách trung tâm huyện lỵ 10 km về hướng Đông. Tại đây, bia kỷ niệm có ghi: "Chiến thắng Ấp Bắc ngày 02/01/1963 đã đánh bại các chiến thuật: bủa lưới, phóng lao, trực thăng vận và thiết xa vận mà đế quốc Mỹ cho là tân kỳ. Chiến thắng Ấp Bắc nói lên đầy đủ ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam; sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân; là tiếng chuông báo hiệu sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm cùng chiến lược chiến tranh đặc biệt của đế quốc Mỹ".

Từ trụ sở Uỷ ban Nhân dân xã Tân Phú đến khu di tích chừng 500m. Chính tại nơi đây hơn 40 năm về trước, đã diễn ra trận đánh ác liệt, dồn dập, đi vào lịch sử như một Bạch Đằng, Đống Đa hay Chi Lăng. Khu di tích là một quần thể kiến trúc nằm trong khuôn viên chừng 2 ha bao gồm: tượng đồng 3 chiến sĩ gang thép, xe bọc thép, máy bay lên thẳng, những chiến lợi phẩm sau trận đánh, pháo 105 ly, mộ 3 chiến sĩ gang thép, nhà quản trang, xen kẻ trong khu vườn hoa lúc nào cũng khoe sắc và toả hương thơm ngát. Cạnh vườn hoa là những ao nhỏ, bên dưới trồng hoa súng đỏ. Từng đàn cá rô phi, điêu hồng vô tư lội tung tăng dưới làn nước trong vắt. Du khách có thể ngồi trên những chiếc băng đá phóng tầm mắt ngắm nhìn cảnh vật nơi đây.

Có lẽ ấn tượng nhất trong khuôn viên này là tượng đồng 3 chiến sĩ gang thép cao sừng sửng, nặng 18 tấn: người cầm súng, người cầm thủ pháo hiên ngang đứng trên xe tăng địch, làm cho ta phảng phất hình ảnh của những chiến sĩ cầm cờ Tổ quốc trên nóc hầm tướng De Castrie ở trận Điện Biên Phủ năm nào. Tác giả là nhà điêu khắc Nguyễn Hải, do cơ sở đúc đồng Phương Nam (Thủ Đức - TPHCM) thực hiện, khánh thành nhân kỷ niệm 35 năm chiến thắng Ấp Bắc. Hình ảnh uy nghi của các anh như đưa chúng tôi trở về cảnh súng nổ, bom rền hơn 40 năm về trước.

Sáng sớm ngày 02/01/1963, khi Tỉnh Uỷ đang họp tại xã Hưng Thạnh (thuộc huyện Tân Phước - Tiền Giang ngày nay) thì được tin địch mở cuộc càn quét do Bộ Tư lệnh sư đoàn 7 và chiến đoàn bảo an thuộc tiểu khu Định Tường đảm trách. Cuộc càn quét diễn ra trong phạm vi xã Tân Phú (thuộc vùng giải phóng liên hoàn nối liền hai huyện Cai Lậy và Châu Thành, tiếp giáp vùng căn cứ của tỉnh) để vây diệt trung đội địa phương của ta mà chúng phát hiện đang trú quân tại đó. Điểm cụ thể mà chúng đổ quân bao vây diệt lực lượng ta là Ấp Bắc. Lực lượng của ta chỉ có đại đội 1 tiểu đoàn 514 và đại đội 1 tiểu đoàn 261.

5 giờ sáng ngày 2/1/1963, tiểu đoàn A của địch chia làm 2 cánh tiến vào Ấp Bắc bị ta chặn đánh buộc chúng phải gọi tăng viện. Cùng thời gian này, trận địa công binh của ta dùng thủy lôi đánh chìm một tàu tại Vàm Kinh 3 và bắn hỏng 2 chiếc khác. Đến 9g30 bọn chúng đã cho trực thăng đổ bộ xuống Ấp Bắc. Dưới sự chỉ huy của đại đội trưởng Bảy Đen, đại liên ta được lệnh nổ súng vào đội hình địch. Số chết, số bị thương, số còn lại chạy tán loạn. Địch tiếp tục tăng quân tấn công vào đội hình đại đội I/514. Đợi địch tới gần, toàn đại đội nổ súng diệt hơn 50 tên, số sống sót tháo chạy trở lại.

Đến 13g30, tiểu đoàn B và xe M113 của địch mở đợt tiến công vào đội hình đại đội I/261. Tình hình lúc này khá gay go, ba xe M113 và một tốp bộ binh tiến tới sát công sự. Do địa hình lồi lõm nên hỏa lực của ta chi viện không kết quả. Trận địa có nguy cơ bị địch chọc thủng. Anh Nguyễn Văn Đừng, một tiểu đội trưởng của đại đội I/261, cùng hai bạn chiến đấu bí mật bò cặp bờ ranh rồi cả 3 áp sát vào ngôi mộ cổ.

Anh Đỗ Xuân Chinh người phụ trách khu di tích chỉ vào ngôi mộ cổ chằng chịt vết đạn, phía dưới chân tượng đồng, kể: Theo những cụ cao niên ta kể lại thì đây là ngôi mộ của một bà Cả. Ba chiến sĩ Nguyễn Văn Đừng, Đỗ Văn Trạch và Hùng (không biết họ) đã nấp ở ngôi mộ này cầm cự suốt, không cho địch tiến vào trận địa rồi bất ngờ nhảy lên xe M113 ném thủ pháo phá huỷ 1 xe, diệt 5 tên địch trên xe, 2 xe còn lại hốt hoảng tháo chạy trở ra. Khi 3 đồng chí quay về công sự thì bị địch chặn đánh và đã hy sinh anh dũng. Nhân dân đặt cho tổ cái tên trìu mến và đầy tự hào "Tổ gang thép Nguyễn Văn Đừng", riêng 3 chiến sĩ ấy tôn vinh "Ba chiến sĩ gang thép".

Địch tiếp tục tăng quân tiến công nhiều đợt nữa và dùng máy bay L19 bay trên trận địa gọi ta ra hàng. Đích thân tên Cao Văn Viên, tư lệnh lữ đoàn dù, ngồi trên trực thăng quan sát cuộc tiến công. Tiểu đoàn dù được 16 chiếc Dacota thả xuống trận địa đại đội I/514. Đợi địch xuống thật gần, toàn đại đội nổ súng, một số tên bị diệt ngay trên không. Ta, địch xen kẻ cách nhau từng bờ mương, liếp chuối. Bọn lính dù đứa bị mắc lủng lẳng trên ngọn cây, đứa bị kẹt trên mái nhà bị nhân dân ta phát hiện báo cho chiến sĩ ta tiêu diệt. Đến 20 giờ, địch tổ chức thêm 1 đợt tiến công nữa nhưng cũng bị ta đẩy lùi.

Rời khu vực tượng đài, chúng tôi đến khu mộ 3 chiến sĩ gang thép. Ba ngôi mộ nằm song song nhau, phía trên lúc nào cũng nghi ngút khói hương của khách tham quan, các anh đều được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang. Sát ngôi mộ là bảng thành tích của trận đánh Ấp Bắc: 450 tên ngụy quân Sài Gòn chết và bị thương, 3 cố vấn Mỹ chết và 4 tên khác bị thương, 8 máy bay trục thăng bị bắn hạ, 3 xe lội nước M113 bị cháy, 1 tàu chiến bị đánh chìm. Về thăm Ấp Bắc, nguyên chỉ huy phó Bộ Chỉ huy quân sự TP.HCM Trần Xuân Trí đã xúc động viết nên những vầng thơ, trong đó có đoạn:

Những Ấp Bắc, Củ Chi, Bến Cát,
Địa danh này được Bác biểu dương. Đã rộn ràng những bài ca, câu hát,
Tên tuổi anh cả nước biểu dương.

Từ khi khu di tích được khánh thành đến nay đã đón hàng ngàn lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu. Đây cũng là nơi giáo dục cho học sinh trong tỉnh về truyền thống đấu tranh bất khuất của tổ tiên trong sự nghiệp giữ nước. Rời khu di tích, nhìn hai bên đường, chúng tôi không khỏi vui mừng trước những cánh đồng lúa trĩu hạt, những rẫy dưa chi chít quả căng tròn. Lác đác trên cánh đồng, nhiều mô hình bằng xi-măng xác máy bay, xe M113 bốc cháy. Tất cả như minh chứng cho một sức sống mới trên mảnh đất anh hùng.

---------------------------------------------

Lối vào Ấp Bắc từ Quốc lộ 1.

Đi vào khoảng 3.600m chúng ta tới đây.

Qua cổng Ấp văn hoá Ấp Bắc là tới.

Tượng đài Ba chiến sĩ Gang thép.

Phía dưới, bên trái là ngôi mộ cỗ nơi ba chiến sĩ từng chiến đấu.

Nơi an nghỉ của Ba Chiến Sĩ Gang Thép.

Bia chiến thắng Ấp Bắc.

Bản đồ đường đi từ ngã ba Trung Lương tới Ấp Bắc.

Gò đất giữa đồng, khi xưa có nhiều xe bọc thép và máy bay địch bị bắn cháy.

Các hiện vật thời chiến tranh đang được trưng bày ở Ấp Bắc tuy chẳng ăn nhập gì với sự kiện này.

Huey UH-1H.

M-113.

Pháo 105mm.

Lúc tôi và ba tôi đến tham quan, thì đã có mái che nắng che mưa cho 3 hiện vật này.

Khu nhà bia và nhà tưởng niệm đang được xây dựng.

Lúc tôi đến tham qua thì đã xây xong từ rất lâu rùi đấy!

---------------------------------------------

*Ấp Bắc-chiến thắng lạ kỳ và tuyệt vời của Việt Cộng

N. Si-hân là phóng viên hãng UPI và tờ Thời báo (Mỹ) đã dành hẳn 65 trang in trong cuốn sách viết về “người thật việc thật” kể lại trận Ấp Bắc xuân Quý Mão 1963 như sau:

…Ba ngày sau lễ Giáng sinh (24-12) năm 1962, Bộ tổng tham mưu quân đội nam Việt Nam, theo lệnh của tướng tư lệnh Ha-kin ở tổng hành dinh, cho sư đoàn 7 đánh chiếm đài phát thanh của Việt cộng tại ấp Tân Thới, cách Mỹ Tho chừng 14 dặm. Đại tá Co-nơ đang làm cố vấn cho tướng Cao về Cần Thơ lập Quân đoàn 4, nên trung tá Bùi Đình Đạm là tham mưu trưởng của Cao, vốn là người Công giáo miền Bắc được Diệm tin cậy phong lên đại tá, làm tư lệnh sư đoàn 7 thay Cao.

J. Đom-mơn, sĩ quan tình báo của Van (cố vấn Mỹ) qua đại uý Bình tổng hợp tin tình báo, đã xác định ấp Tân Thới là nơi đặt sở chỉ huy của đối phương, được 1 đại đội chủ lực Việt cộng tăng cường bảo vệ, tất cả khoảng 120 người. Theo kế hoạch của Dích-lơ, lực lượng sẽ tấn công từ ba hướng, có 1 tiểu đoàn của sư đoàn 7 gồm 330 người đổ bộ bằng trực thăng; 2 tiểu đoàn bảo an tấn công từ phía nam thành hai gọng kìm; 1 chi đội xe bọc thép M-113 tấn công bên sườn… Ngoài ra, đại tá Đạm còn có 2 đại đội bộ binh trù bị ở Tân Hiệp sẵn sàng tiếp viện bằng trực thăng…

Nhưng tin tình báo sai: Quân du kích đã tập trung ở Tân Thới và Ấp Bắc đông hơn nhiều. Tiểu đoàn 261 của họ khoảng 320 quân chủ lực và nhiều du kích địa phương phối thuộc. Để tấn công Việt cộng, Van đã xin 30 trực thăng, nhưng vì khó khăn về bảo trì, chỉ nhận được 10 chiếc H-21, nên phải áp dụng phương pháp “con thoi” cho đổ quân từng đại đội xuống. Khi sương mù còn dày đặc, các phi công không chịu bay vì sợ đụng nhau, Đạm và Van phải cho lùi gần hai tiếng đồng hồ. Trong khi đại đội 1 phải giẫm chân tại chỗ, khiến quân bảo an tiến từ phía nam lên chạm trán du kích, đã làm nổ ra trận chiến bi thảm: quân du kích dồn quân bảo an phía cạnh sườn, trong khi quân chính quy Việt cộng phía trước chờ quân bảo an vào cách chỉ 30 m mới nổ súng. Quân nam Việt Nam tháo chạy tán loạn, đại đội trưởng và đại đội phó bị giết trong mấy giây đầu tiên. Suốt hai giờ, quân bảo an cố sức đánh bật quân du kích nhưng không thành. Các đợt pháo chi viện thay vì trúng du kích lại rơi vào lưng lính bảo an. Gần 10 giờ sáng, cuộc tập kích phải ngưng lại vì viên đại uý chỉ huy tiểu đoàn bị thương nặng. Trận chiến đấu ở phía nam chấm dứt, Van không hay biết gì.

Thiếu tá Thơ, tỉnh trưởng Định Tường, theo nguyên tắc là trung đoàn trưởng của Đạm trong cuộc hành quân, nhưng không báo cáo tình hình cho Đạm biết, cũng không cho tiểu đoàn 2 bảo an yểm trợ cho tiểu đoàn 1, mà lại gọi máy yêu cầu Đạm cho 2 đại đội đang chờ ở sân bay Tân Hiệp đổ quân cứu viện, không ngờ ở đó Việt cộng cung đang đợi sẵn…

10 giờ hơn, 16 con “Sâu kèn” H-21 và “Bói cá” Hucy (HU-11) tới đổ quân, nhưng chỉ sau 5 phút, 4 chiếc đã bị bắn hạ. Quân du kích đã bắn trúng tất cả 15/16 chiếc. Bo-ơ chồm dậy cứu trưởng đoàn cố vấn Uy-li-am Đin bị kẹt giữa ghế sau và khẩu đại liên của máy bay. Đứa con trai 7 tuổi của Đin ở nhà tại bang Ma-ri-len nếu được xem buổi truyền hình đầu tiên về cuộc chiến tranh, nó sẽ thấy cha nó trên chiến trường trong cái ngày mà cha nó hy sinh! Còn Brao cho gọi pháo bắn chặn và máy bay tới giội bom. Nhưng tiền sát viên gọi pháo một cách rời rạc, vì quá sợ hãi, không dám ngóc đầu lên quan sát điểm rơi của đạn để điều chỉnh, nên một viên đạn rơi trúng ngay sau lưng lính truyền tin, viên khác trúng máy... Nửa giờ sau, 2 chiếc khu trục AD-6 mới tới dội bom na-pan nhưng thay vì trúng du kích lại rơi xuống khu nhà tranh của dân tàn phá, hơi nóng của nó thật khủng khiếp…

Dích-lơ yêu cầu Đạm lệnh cho chi đoàn bọc thép M-113 của Lý Tòng Bá tiến ngay về ấp Bắc, có súng phun lửa và đại liên 50 trên giá xoay, mỗi chiếc còn chở theo 12 lính. Nhưng Đạm ra lệnh chưa đủ, cần có Thơ vì chi đoàn này Diệm chuyển từ sư đoàn 7 sang cho Thơ làm lực lượng chống đảo chính. Lúc này, Bá sợ bị kỷ luật vì chưa có ý kiến của Thơ, nên chần chừ không chịu tiến quân. Lực lượng không quõn hỗn hợp của tướng ơ-thít và sư đoàn 2 phải hoạt động suốt ngày, dùng bom phá, bom xăng và hoả tiễn ném xuống, nhưng cũng vô ích. Những vòi lửa của M-113 chỉ bắn xa 20-30 m do nhân viên không trộn đủ hoá chất đặc biệt với nhiên liệu, nên sức mạnh của nó chỉ như cái bật lửa zíp-pô… Van mất hết tinh thần khi từ trên máy bay nhìn thấy du kích bắn hạ các xạ thủ thiết giáp, xe phải lui hết chiếc này đến chiếc khác; rồi súng phun lửa cũng tịt. Lý Tòng Bá đã bị đòn choáng váng, cũng mất hết tinh thần… Còn Việt cộng đã hoàn thành một công việc tưởng như không bao giờ có thể làm được.

Tướng Cao, tư lệnh quân đoàn 4 đã dàn dựng một trò chơi thoái trào thật đáng kinh tởm: Ông ta cảnh cáo rằng, do bị mất nhiều trực thăng và số thương vong càng lúc càng nhiều nên ông Diệm đã nổi điên với ông, phát cáu với cố vấn Van và Đạm… Đổ tổn thất cho người khác, “kế hoạch của Cao để cứu Cao” là xin tiểu đoàn dù từ Bộ tham mưu liên quân của Po-tơ ở Sài Gòn đổ xuống cạnh sườn đường quân du kích chắc chắn sẽ rút lui khi trời tối. Nhưng Van biết ngay đó là mưu của Cao, không phải để “giương bẫy” Việt cộng mà là “biểu dương lực lượng” với hy vọng để Việt cộng thoát, còn ông ta “chấm dứt trận chiến”. Van và Po-tơ thuyết phục thì Cao phản đối và dùng quyền để bắt nạt cố vấn Van chỉ là một trung tá! Thiếu tướng Trần Thiện Khiêm, tham mưu trưởng liên quân, có mặt suốt cuộc cãi vã trong lều chỉ huy, không hề phản đối; còn tướng Ha-kin thì không xuống để mà “nhờ”. Cuối cùng, để xoa dịu nhau, sẽ đổ tiểu đoàn dù xuống phối hợp với 4 tiểu đoàn bảo an và chi đội thiết giáp đã mất hết tinh thần, tạo cơ hội cuối cùng để “đảo ngược cuộc đại bại”. Thế là 7 chiếc C-130 lại đổ quân dù xuống, nhưng trớ trêu là lại đổ ngay trước mũi súng Việt cộng; còn Cao không cho C-47 thả trái sáng nhằm “tạo điều kiện” để kéo binh sĩ của ông ta ra khỏi thảm họa này, đã thắng thế!

Quân du kích rút an toàn về tới căn cứ của họ ở Đồng Tháp Mười lúc 7 giờ sáng hôm sau. Khi họ đã rút, Cao còn bố trí một trận đánh giả nhằm để cho Phủ tổng thống ở Sài Gòn nghĩ rằng, ông ta đang làm cái gì đó để bù lại cho thất bại hôm qua. Ông ta ra lệnh cho tiểu đoàn bổ sung tiến quân vềÂp Bắc cùng một số quân của Bá tổ chức “tấn công”, chỉ thị cho Thơ dùng pháo yểm trợ…Nhưng "gậy ông đập lưng ông": đạn pháo đã trả giá cho sai lầm, giết thêm 4 lính và 12 lính bị thương. Đó là thêm một thất bại thêm thảm hại…

Ở Mỹ, trận Ấp Bắc đã đưa vấn đề Việt Nam lên trang nhất các báo và buổi phát tin trên sóng truyền hình, với một tính thảm kịch chưa có sự kiện nào đạt tới, và đầy những lời nhận xét chua chát như : “Một thất bại thảm hại, tồi tệ, nhục nhã nhất của phía Sài Gòn”… Còn “Ngô Đình Diệm và gia đình cùng phe cánh của họ nổi cơn thịnh nộ vì cảm thấy bị mất thể diện” đã đổ hết lỗi cho các cố vấn Mỹ... “Ấp Bắc-một chiến thắng lạ kỳ và tuyệt vời của Việt cộng, đã đẩy cuộc chiến đến đỉnh cao của sự tủi nhục cho quân Nam Việt Nam…”./.

N. Si-hân (* Theo cuốn “Sự lừa dối hào nhoáng”)

Hoàng Phương (sưu tầm tổng hợp)